_edited.png)
Cây mai vàng được trồng ở nước ta trong khoảng năm nào, thuộc thế kỷ nào?
Chúng tôi rất nhớ tiếc là không có trong tay tài liệu đáng tin cậy nào để tư vấn thỏa đáng được câu hỏi này. Chỉ biết một điều là cây mai vàng được trồng tại nước ta lâu đời rồi, và hàng nghìn đời nay tổ tiên ta đã xem màu vàng tươi tỉnh của hoa mai tượng trưng cho sự hưng vượng vượng, hạnh phúc và may mắn nên mới dùng hoa mai vào việc bác cúng trên bàn thờ cha ông trong dịp tết Nguyên đán, ngẫu nhiên với màu hoa mai nở. Cái tục lệ này vẫn còn truyền lại cho tới tận ngày nay.
Hoa mai vàng trong hình ảnh biểu lộ Tết cựu truyền (Nguồn: Internet)
Chỉ những chi tiết ấy thôi cũng đủ cho ta thấy cây mai vàng được ông bà ta trồng trong khoảng lâu đời.
Do mai vàng là loài hoa quý, không chỉ quí bởi sắc vàng của hoa rạng rỡ, tươi tắn, mà trong Kinh Thi, bộ sách quý của Trung Hoa do đức Khổng Tử san định cũng khen là giống cây có tiết tháo dỡ trong lành, hiên ngang tắm gió gội sương giữa trời băng giá, sánh ngang với tùng, bách. Triết lý của đạo nho xem mai mang khí phách quật cường của người anh hùng. Còn trong Lão giáo thì tôn mai vàng khủng lên hàng vũ trụ luận, cho là do khí âm dương kết hợp mà thành...
Cũng như chúng ta ngày nay, người xưa cũng rất đam mê trồng mai. Nhưng có đa dạng người muốn biết kỹ thuật trồng mai của người xưa có khác xa với cách trồng của người thời nay không? Đó là nghi vấn lý thú, chúng ta cùng Nhận định xem sao...
Cách trồng mai của người xưa:
Ngày xưa nước ta chuyên về nông nghiệp; tuy đất rộng người thưa, và tuy cây mai được xem là loài cây quí (hoa dùng vào việc thờ cúng) nhưng thực tiễn nó chẳng phải là giống cây lương thực như lúa, bắp, khoai, đậu nên ông bà chỉ dùng những khoảnh đất đầu thừa cuối thẹo trong vườn để trồng vào đấy một số gốc mai vàng để tới tết có hoa chưng cúng khỏi phải đi xin người nào. Còn những thửa đất màu mỡ thì họ sử dụng vào việc trồng lúa, bắp, khoai, đậu để có lương thực mà ăn.
ấy là quan điểm đơn thuần nhưng mang tính thực tại, thực dụng chủ nghĩa của đại đa số người xưa. Họ là những người nghèo, vòng vèo năm đầu tắt mặt tối chân lấm tay bùn làm việc quần quật ở ngoài đồng để kiếm cái ăn. Năm nào thời tiết thuận lợi được mùa thì nhà nhà sung túc. Ngược lại những năm bị mất mùa thì nhà nhà đói kém, tới bữa củ khoai cũng ko có... Cầm khá. Vì thế, lúc nào người ta cũng ưu tiên lo tới cái ăn, cái mặc, hãn hữu có ai dám mơ tưởng tới thú ăn chơi.
Cây mai vàng được trồng với cách đó thì sự sống mái ra sao đều phó mặc cho trời, ít ai chịu bỏ công sức ra trông nom, tưới bón. Chỉ tới ngày rằm tháng Chạp - còn nửa tháng nửa tới tết, người ta mới vội vã ra chỗ trồng mai để làm việc trẩy lá cho cây mai trổ hoa đúng vào dịp tết.
đến ngày cận tết, người ta lại ra vườn chọn những cành mai sai hoa to nụ, cắt về cắm vào lộc bình rồi đặt lên bàn độc bác cúng. Còn cây mai nào đẹp đẽ được bứng gốc cho vào chậu đặt cạnh bàn vẳng thiên hoặc đem vào phòng khách chưng tết. Sau tết, họ lại đem những cây mai này về nơi cũ trồng lại...
Thế nhưng, kế bên phần nhiều người nghèo lại có thiểu số những người dư ăn thừa để, những vị hưu quan, và cả những lão nông không còn sức khỏe để đảm đang công việc đồng áng nặng nhọc, thì họ lại có phổ quát ngày giờ rảnh rỗi mua đến thú điền viên là chơi kiểng cổ, để di dưỡng ý thức.
Chơi kiểng cổ là thú vui cao nhã, lành mạnh hợp với thị hiếu người già. Ví như trước sân nhà có bày ra năm ba cây kiểng cổ, lại do tay mình uốn sửa nên dáng nên hình thì còn gì ham thích hơn.
Do cây mai có thân gỗ, cành nhánh mềm mại dễ uốn, lại sống lâu năm không thua gì tùng, bách, kim quýt, sơn liễu, cần thăng... Nên dưới tài nghệ uốn sửa điêu luyện của người xưa dễ trở nên cây kiểng cổ trị giá.
Ngày xưa, đúng ra là từ sáu bảy thập niên trở về trước, tổ tiên ta chưa hề biết tới nghệ thuật cắt tỉa, tháp ghép mà chỉ biết việc uốn sửa cây kiểng theo các thế đã định với mục tiêu là ngầm ký thác tâm sự hoài vọng sâu xa của mình vào đấy.
Việc sửa cành uốn thế cho cây mai tốn rất nhiều công phu vất vả, không thể làm nôn nóng trong một sáng một chiều mà thành, mà đòi hỏi người trồng phải có đức kiên nhẫn, nay uốn cành này, mai lại sửa cành khác... Có lúc cây mai đã già mà tác phẩm vẫn chưa hoàn thành!
Thế cây ra sao thì khuôn mẫu đã có sẵn, nhưng giá trị của việc uốn sửa cao thấp, đẹp xấu ra sao là tùy thuộc vào khả năng sáng tạo của mỗi người.
Các thế căn bản của cây kiểng
Được biết, có năm thế căn bản của cây kiểng xưa mà nghệ nhân cây kiểng thường theo ấy mà uốn sửa:
- Thế trực: Cây mọc thẳng đứng tượng trưng hình ảnh một người anh hùng, đầu đội trời chân đạp đất, ý chí quật cường, không còn tự tin, tự lập, ko chịu khom lưng quỵ luỵ nhờ vả một người nào.
- Thế cận trực: Cây kiểng có thân thẳng, dáng tương đối nghiêng về một phía, nhưng phần ngọn của nó vẫn hướng thẳng lên trời. Hình ảnh này tượng trưng cho người có ý chí kiên cường, dù gặp nghịch cảnh vẫn không chịu từ trần phục.
- Thế hoành: Cây mai kiểng có thân thẳng, dáng bị nghiêng hơn thế cận trực một tí, nhưng phần ngọn của nó thì uốn ngả về phía gốc (hồi đầu). Hình ảnh này biểu tượng người có phổ biến nghị lực và anh dũng, dù cuộc sống bị đa dạng phong ba bão táp vùi dập, nhưng vẫn quyết tâm vươn lên mà sống.
>> Tham khảo:Hướng dẫn kỹ thuật ghép mai vàng đơn giản tại nhà
- Thế ngọa: Ngọa có nghĩa là nằm. Thế cây mai kiểng uốn nằm ngang trên mặt chậu như bị gió lớn bão lớn xô ngã, nhưng phần đầu ngọn vẫn uốn theo thế hồi đầu (quay về phía gốc). Đây là hình ảnh của người anh hùng mạt vận. Người có thực tài mà nuối tiếc là ko gặp vận may, đựng đầu lên ko nổi nhưng vẫn không chịu đầu hàng số mệnh, vẫn có ý chí quật khởi.
- Thế huyền nhai: Đây là thế thác đổ. Thân cây mai được uốn cong và ngã xuống theo chiều ngọn thác trong khoảng trên cao đổ xuống vực sâu. Phần ngọn cây uốn ngược lên cao. Hình ảnh này kể lên căn số của một người có tài, có chí nhưng cuộc sống lại toàn gặp những chuyện không may, nhưng vẫn phấn đấu cố gắng...
Dựa vào năm thế cơ bản trình bày trên, các nghệ nhân hoa kiểng xưa với lòng yêu thích cao độ đã có sáng ý tạo ra rộng rãi thế phụ cũng gây được ấn tượng mạnh cho người thưởng lãm, như:
- Thế Trực quân tử: Dáng cây giống thế Trực: Thân mọc thẳng, các cành uốn vị trí nằm ngang. Cành dưới dài hơn cành trên để tạo tán hình chóp. Cây kiểng mang ý nghĩa người có phẩm hạnh tốt, có ý chí bất khuất, biết sống vì mọi người.
- Thế Nhất trụ kình thiên: Dáng cây giống thế Trực: Cây tạo gốc to, thân to, cành lớn, ngọn thẳng đứng lên trời, bộ rễ mọc khí sinh lan tỏa trên mặt chậu tạo thế vững cho cây. Cây kiểng mang ý nghĩa người có chí khí ngang tàng, chỉ muốn tung hoành dọc ngang trời bể để mưu cầu việc lớn, bất chấp mọi hiểm nguy.
- Thế Bạt phong hồi đầu: Dáng cây giống thế Cận trực: Thân mọc nghiêng về một phía như bị cuồng phong xô nghiêng, ngọn cây trở đầu lại phía gốc (hồi đầu) như cố gắng sức mình chống chọi lại, cố gượng gập dậy chứ ko tiện dụng chịu ngã đổ. Các cành phía gốc cũng trở đầu như ngọn cây tỏ ý không chịu tắt hơi phục. Cây biểu tượng cho người có đức tính tự lập, tự cường, ko dễ chịu mệnh chung phục trước mọi nghịch cảnh.
- Thế quần cư tam sơn: Ba cây mai được trồng chung một chậu sao cho cây cao to đứng giữa, hai cây nhỏ và thấp hơn ở vị trí cặp hai bên, trồng như ba ngọn núi nằm sắp nhau. Ẩn ý nói lên cái thế “hợp quần tạo sức mạnh”. Tượng trưng sức mạnh kết đoàn của đa dạng người có cộng chung chí hướng và sẵn sàng chung lưng đấu cật với nhau chống lại kẻ thù.
- Thế Mẫu tử: Chọn cây mai có song đường, một chính một phụ. Thân chính biểu trưng cho người mẹ thì cao lớn, phía ngọn uốn ngả trùm lên ngọn thân phụ - biểu trưng cho người con như có ý đùm bọc, che chở. Thân phụ nhỏ và thấp, ngọn uốn ngả về phía thân chính có ý làm nũng mong được che chở. Hàm ý đề cập lên tình mẹ con (hay tình cha con) thiêng liêng cao cả và bạt tử hợp với đạo lý làm người.
- Thế Nhân lễ nghĩa trí tín: Cây mai kiểng trong chậu chỉ có một thân thì uốn theo thế Trực: Thân lớn mọc thẳng, chỉ có năm nhánh tạo tán hình chóp, mỗi nhánh biểu trưng cho một đức tính tốt trong đạo làm người. Giả dụ chọn được cây mai có song đường một chính, một phụ thì uốn các thân giống như ở thế Mẫu tử. Có điều khác là trên thân lớn chỉ chừa ba cành, còn thân phụ chừa hai cành. Mỗi cành như vậy mang một tên: Nhân, Lễ, Nghĩa, Trí, Tín. Ngụ ý cây kiểng này đề cao năm đức tính tốt (ngũ thường) cũng nằm trong đạo làm người.
- Thế Mai nữ: Cây mai kiểng có nhuyễn thể mại, các cành nhỏ được uốn sửa có nét ẻo lả, thư thái. Cây mang hình ảnh của người con gái cam đoan trang, duyên dáng với dáng đứng khép nép, e lệ rụt rè dễ mến của người con gái phương Đông.
Kiểng thế đại quát được trồng trong chậu kiểng tỉ mỉ và chưng bày theo từng bộ ở nơi đắc địa nhất trước sân nhà gây sự lưu ý của mọi người.
Thường một bộ kiểng thế có hai cây, hoặc ba cây, bốn cây, nhưng bộ 2 cây được coi là thông dụng nhất.
Một bộ kiểng thế 2 cây thì đòi hỏi cả 2 cây đều có thế uốn sửa với nhau và đặt đối xứng nhau. Thí dụ bên phải đặt cây thế Mẫu tử (từ thân đến cành nhánh đều uốn sửa giống nhau).
Còn bộ kiểng thế đối xứng nhau không bắt buộc phải uốn sửa giống nha, mà 1 số phần nào đó của hai cây như thân, cành, ngọn... Được uốn sửa đối xứng với nhau.
Đọc thêm:Những nguồn cung cấp mai vang tet 2023 uy tín nhất
* Việc chăm sóc: Ngày xưa, chỉ những người trồng mai kiểng thế mới bỏ ra phổ quát công trông nom, tưới bón cho cây kiểng quí của mình. Một là do họ là những người nhàn rỗi, hằng ngày không phải lo đến chuyện “cơm áo gạo tiền”. Mai là những cây kiểng quí đã đem tới thú giải trí lành mạnh cho họ. Cho nên, hằng ngày họ mới chịu thương chịu khó tưới nước bắt sâu...
trái lại, cây mai trồng với mục đích chờ đến tết cắt cành lấy hoa chưng cúng thì số đông suốt năm không được người trồng bỏ công coi sóc tưới bón. Một là đa số họ là những người nghèo, ngày nào cũng phải đầu tắt mặt tối với trăm công nghìn việc vất vả trong khoảng sáng tờ mờ đến tối mò để tìm kiếm cái ăn, cái mặc mà vẫn bị thiếu trước hụt sau! Mai - theo ý kiến của họ - chẳng phải là cây lương thực, nó không hề là thứ hàng hóa có thể sắm bán được (như thời nay) nên tuy quí nhưng đành phải bỏ mặc... Giả dụ tết đến, ra vườn có cây nào sai hoa, nở đúng tết thì cắt lấy cành vào bác bỏ còn cả vườn không có cây nào ra hoa đúng tết thì... Chịu khó qua vườn láng giềng xin đôi cành về bác cúng cũng được...
Trồng mai ko tốn công tưới nước mà bón phân cũng không. Điều này không có nghĩa là người xưa ko biết về kỹ thuật trồng mai, mà là do họ quá bận bịu với chuyện cơm áo, ngay việc nuôi con chó giữ nhà, nuôi con gà lấy rứng tới bữa họ cũng cho ăn chút đỉnh cầm chừng. Trong khoảng xưa đã có câu tục ngữ: “Cơm đâu cho no bụng chó, lúa đâu cho vừa diều gà”, nên phân chuồng ví như có dư thì họ cũng dành cho việc bón lúa, bón khoai,... Lo kiếm cái ăn trước mắt đã!